محمدتقی پسیان در سال ۱۳۰۹ هجری قمری در محله سرخاب تبریز طفلی متولد شد. پدرش یاور محمدباقر خان پسیان از ایلات کرد منطقه و مادرش فاطمه سلطان عزت‌الحاجیه بود. وی دوران تحصیلات ابتدایی خود را در تبریز به پایان برد و در سال ۱۳۲۴ هجری قمری برای تکمیل تحصیلات به تهران آمد و وارد مدرسه نظام شد. او در سال ۱۳۲۹ هجری قمری با درجه نایب دومی وارد خدمت شد و مدارج ترقی را یکی بعد از دیگری پیمود. در سال ۱۳۳۱ هجری قمری وارد مدرسه صاحب‌منصبان ژاندارمری شد و در سال ۱۳۳۲ق در جنگی که با الوار در بروجرد داشت شجاعانه جنگید و مجروح شد.

وی پس از پیروزی از سوی ستاد ژاندارمری به درجه یاوری رسید. در ۲۰ رجب ۱۳۳۲ق به ریاست باطالیان (گردان) همدان منصوب شد. هنگام جنگ جهانی اول همراه ملیون به مبارزه پرداخت و از خود شجاعت بسیار نشان داد به طوری که آوازه شجاعت او در جنگ با روس‌ها حتی به خارج از ایران رسید.

او پس از عقب‌نشینی ملیون به ناچار به آلمان رفت، اما پس از اتمام جنگ به ایران بازگشت و اندکی بعد به سمت ریاست ژاندارمری خراسان رسید. در آن زمان قوام‌السلطنه حاکم خراسان بود و کلنل به محض ورود مشغول به اصلاح امور و برقراری امنیت شد و با سختگیری بر کارپردازان دستگاه والی، قوام‌السلطنه را از خود رنجاند.

پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و روی کار آمدن دولت سیدضیاءالدین طباطبایی، کلنل پسیان روز ۱۳ فروردین ۱۳۰۰ شمسی طبق دستور رئیس دولت اقدام به دستگیری قوام‌السلطنه کرد و او را تحت‌الحفظ به تهران فرستاد اما پس از مدتی سیدضیاءالدین متواری شد و قوام‌السلطنه خود به نخست‌وزیری رسید و کشمکش میان کلنل و قوام شروع شد. قوام‌السلطنه، نجدالسلطنه را به حکومت خراسان گمارد اما کلنل که از حکومت قوام‌السلطنه بیمناک شده بود به فکر طغیان افتاد و مصمم شد که خود زمام امور خراسان را در دست بگیرد. بدین نیت هنوز چند روزی از کفالت نجدالسلطنه نگذشته بود که بدون بهانه و بی‌مقدمه او را توقیف کرده، اداره حکومتی را خود در دست گرفت و جمعی از ارباب نفوذ شهر که مخل امنیت می‌شمرد توقیف و تبعید کرد.

در مرداد ۱۳۰۰ دولت بار دیگر صمصام‌السلطنه بختیاری را به حکومت خراسان منصوب کرد و صمصام‌السلطنه نیز برای دلجویی یا فریب کلنل محمدتقی خان پسیان با آگاهی از محبوبیت و نفوذ او در خراسان او را طی حکمی به کفالت ایالت خراسان منصوب کرد و با او مدارا نمود.

اما در اواخر مرداد ۱۳۰۰ شمسی قوام‌السلطنه با کلنل علناً مخالفت کرد و به او پیشنهاد کرد تحت شرایط زیر کشور ترک کند:

۱. کلنل حقوق دو ساله خود را برداشته به اروپا مسافرت کند.

۲. محاسبات را ظرف ۱۵ روز بسته و امور ایالت را به تولیت آستانه واگذار کند.

۳. به تمام افسران ژاندارم و اهالی محل دولت تأمین دهد.

۴. از طرف دولت به قوای ایلیات توصیه خواهد شد که با کلنل مدارا کرده او را به سرحد برسانند.

اما کلنل این پیشنهاد را نپذیرفت و قوام طی تلگراف‌هایی برای حاکمان و خوانین منطقه کلنل را یاغی و متمرد خواند و دستور شورش علیه او را صادر کرد. بدین ترتیب سردار معزز والی بجنورد، شجاع‌الملک رئیس ایل هزاره، شوکت‌السلطنه و سیدحیدر رؤسای طوایف سریری و سالارخان بلوچ جهت جنگ با کلنل بسیج شدند.

امیر شوکت‌الملک خواهان خاتمه قضیه با صلح و آشتی بود و در حالی که شرایط ملاقاتی را با کلنل در گناباد فراهم کرد، سردار معزز با کردهای قوچانی به شهر قوچان حمله کرده، ژاندارمری را خلع سلاح کرده و قوچان را متصرف شدند. کلنل به محض شنیدن این خبر گناباد را ترک کرد و راهی قوچان شد و در جعفرآباد دو فرسنگی قوچان جنگ سختی بین قوای کلنل و کردهای قوچانی شروع شد و کلنل شخصاً در تپه‌های جعفرآباد با تفنگ و شصت تیر جنگید و به دلیل محاصره شدید و اتمام مهمات، ناجوانمردانه کشته شد. سر کلنل توسط کردهای قوچانی از بدن جدا شد.

پس از رسیدن خبر شکست ژاندارمری و مرگ کلنل، محمودخان نوذری بلافاصله دولت را از قتل کلنل آگاه ساخت و خود نیز اظهار اطاعت کرد. جنازه و سر کلنل در ۱۵ مهر ۱۳۰۰ هجری شمسی با تجلیل و احترامات نظامی فراوان به مشهد وارد شد و عده بسیاری از اهالی شهر و افراد ژاندارم در حالی که گریه می‌کردند آن را مشایعت کردند.

سران ژاندارمری و بعضی از هواخواهان کلنل نطق‌های پر حرارتی ایراد کردند و در حالی که جمعیت بسیاری گرد آمده بود و احساسات شدیدی از خود بروز می‌داد سر و جنازه او را در مقبره نادرشاه دفن کردند و پس از کشته شدن او نیز هر ساله به مدت پنج سال عزاداری‌های مفصلی در مشهد انجام شد تا اینکه پس از به قدرت رسیدن سلسله پهلوی انجام مراسم عزاداری و سالگرد به این مناسبت ممنوع شد.

محمدتقی پسیان نه تنها صاحب قلم و دارای قریحه هنری و ذوق ادبی بود بلکه نخستین هوانورد ایرانی است که در کشور آلمان ۳۳ بار به هوانوردی پرداخته و می‌خواست این هنر را در ایران به جوانان آموزش دهد. روز ۲۵ اسفند ۱۳۸۷ هم از تندیس ماکت هواپیمای کلنل محمدتقی خان پسیان به عنوان «نخستین خلبان تاریخ ایران» با حضور نوادگان وی و جمعی از مردم و مسئولین شهر تبریز در سه‌راهی فرودگاه تبریز پرده‌برداری شد.

منابع:

 ۱- خبرگزاری فارس

۲- جام‌جم آنلاین