تاریخ ایرانی: در روز ۲۷ مرداد ۱۳۵۹ ایران روابط دیپلماتیک خود را با شیلی قطع کرد. وزارت امور خارجه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که صادق قطب‌زاده، وزیر امور خارجه طی یادداشتی به کاردار سفارت جمهوری شیلی در تهران به عنوان اعتراض ایران به ادامه سیاست اختناق و سرکوب مردم از سوی حکومت شیلی - به رهبری ژنرال آگوستو پینوشه- از وی خواست که ظرف پانزده روز سفارت این کشور در تهران را تعطیل و کلیه اعضای سفارتخانه را از ایران خارج نماید.
سالوادور آلنده در سال ۱۹۷۰ و در پی رقابت انتخاباتی نزدیک و نفس‌گیری رییس‌جمهور شیلی شد. دولت وی بلافاصله پس از تشکیل به سراغ اجرای برنامه اصلاحات بلندپروازانه‌ای رفت؛ برنامه‌ای شامل مصادره املاک زمین‌داران بزرگ، ملی کردن بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و چندین تشکیلات بزرگ صنعتی. هدف اصلی این اصلاحات هم توزیع مجدد ثروت‌های ملی به نفع فقرا و مستمندان جامعه آن زمان شیلی بود.
از آنجا که این اصلاحات بی‌شک در خدمت‌رسانی به طبقه کارگر شیلی به موفقیت کامل دست یافت (با توزیع دو میلیون هکتار زمین میان مزرعه‌داران، کاهش بیکاری، افزایش دستمزد‌ها، و تامین مسکن بهتر برای طبقه کارگر)، خشم شدید طبقات متوسط را برانگیخت، زیرا که آنها بازندگان نخست این اصلاحات بودند. ایالات متحده امریکا هم چندان دل خوشی از این وضع نداشت و از این نگران بود که سانتیاگو بیشتر و بیشتر به هاوانا و مسکو نزدیک شود.
سرانجام در یازدهم سپتامبر سال ۱۹۷۳، درست در بحبوحه یک بحران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، ژنرال آگوستو پینوشه با کودتایی نظامی دولت سالوادور آلنده را سرنگون کرد. در پی این کودتا دوره‌ای از خشونت، ترس و خفقان در شیلی آغاز شد. تنها در سه ماه نخست دیکتاتوری پینوشه، ۱۲۰۰ نفر کشته یا ناپدید شدند که همه آنها را به نیروهای پینوشه نسبت می‌دهند. در این دوره هرگونه اعتراض عمومی ممنوع بود. مجلس شیلی منحل شد و سانسور شدیدی بر تمام رسانه‌های شیلی اعمال می‌شد.
حکومت پینوشه، با کمک سازمان‌های اطلاعاتی، تمام مخالفان را با تعقیب، شکنجه، اعدام، ترک دیار اجباری و تبعید سرکوب کرد. تخمین‌ها حاکی از آن است که در طول دوره حکومت پینوشه در شیلی، ۱۵۰ هزار نفر به جرم‌های سیاسی به زندان افتادند، ۱۰۰ هزار نفر مورد شکنجه و آزار قرار گرفتند و یک میلیون نفر یا به پای خود ترک دیار کردند یا تبعید شدند.
در چنین شرایطی بود که در ۲۷ مرداد ۱۳۵۹ وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با صدور اطلاعیه‌ای قطع مناسبات سیاسی و دیپلماتیک خود با دولت شیلی را اعلام کرد. متن اطلاعیه به قرار زیر بود: «بدینوسیله اعلام می‌دارد، از آنجایی که استقرار عدالت در سرتاسر جهان و رعایت احترام ارزش‌های والای انسانی در تمام کشورها ما مورد توجه خاص جمهوری اسلامی ایران می‌باشد و اعتقادات و اعمال حکومت شیلی مغایر با این اصول است و دولت این کشور سال‌هاست که سیاست اختناق و سرکوب مردم شیلی را ادامه می‌دهد و این امر با مبانی و اصولی که دولت جمهوری اسلامی ایران بدان معتقد است منافات دارد و از آنجایی که پشتیبانی از تمام مستضعفان جهان از اصول سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران است، لذا دولت جمهوری اسلامی ایران موجبی برای ادامه مناسبات سیاسی با حکومت شیلی ندید و به همین دلیلی تصمیم گرفت که از این تاریخ روابط سیاسی و کنسولی خود را با جمهوری شیلی قطع نماید.»
پینوشه تا سال ۱۹۹۰ بر مسند قدرت باقی ماند، و بعد قدرت را به پاتریسیو آیلوین رییس‌جمهوری که در انتخابات عمومی سال ۱۹۸۹ انتخاب شده بود، سپرد. در پی پایان حکومت دیکتاتوری نظامی پینوشه، دولت جمهوری اسلامی ایران در روز ۳۰ فروردین ۱۳۷۱ طی مصوبه‌ای اجازه برقراری روابط سیاسی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت شیلی را صادر کرد. در این مصوبه که به امضای حسن حبیبی معاون اول وقت رییس‌جمهوری رسیده آمده است: «هیأت وزیران بنا به پیشنهاد شماره ۷۱۱. ۹۰۱. ۹۰۲۴ مورخ ۱۱ آذرماه ۱۳۷۰ وزارت امور خارجه و به استناد تبصره بند (۱) ماده (۲) قانون وظایف وزارت امور خارجه مصوب ۱۳۶۴ تصویب نمودند: وزارت امور خارجه مجاز است نسبت به برقراری روابط سیاسی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت شیلی اقدام نماید.»
پینوشه بعد از آن همچنان در صحنه سیاست شیلی حضور داشت و نقشی مهم و مرکزی در عرصه سیاسی این کشور ایفا نمود. برای مثال، او تا سال ۱۹۹۷ همچنان فرمانده کل ارتش شیلی بود. علاوه بر این در طول این دوره، اکثر قضات کل و دادرس‌های رسمی حکومت را او انتخاب می‌کرد و پیروان نظامی وی بر سنای شیلی تسلط داشتند.
در فضایی چنین آشفته، وعده آیلوین در مراسم تنفیذش به ریاست‌جمهوری مبنی بر رسیدگی به مساله موارد نقض حقوق بشر که در دوران حکومت نظامی پینوشه رخ داده‌اند، غیرواقعی و اجرانشدنی به نظر می‌رسید و وقتی حکومت پینوشه قانون عفو عمومی‌ای را از تصویب گذراند که هرگونه تحقیق و اقدام برای مجازات مرتکبین نقض حقوق بشر از زمان کودتا تا ابتدای آن سال، یعنی سال‌هایی که بیشتر سوءاستفاده‌ها از قدرت و اقدامات وحشیانه حکومت ژنرال پینوشه در آنها رخ داده بود را منع می‌کرد، وعده پیگیری مساله از جانب آیلوین را غیرقابل باور‌تر می‌کرد. با این همه در بیست‌وپنجم آوریل سال ۱۹۹۰، دولت «کمیسیون ملی حقیقت و آشتی شیلی» را تشکیل داد، کمیسیونی که به نام دیگری هم خوانده می‌شود: کمیسیون رِتیگ، که از نام رییس آن برداشته شده است.
کمیسیون حقیقت و آشتی شیلی با وجود تمام این موانع پس از هشت ماه فعالیت و تلاش، موفق شد مرگ ۲۲۷۹ نفر را که بیشترشان مردم عادی و بی‌گناه (که ۴۹ نفر از آنها کمتر از شانزده سال سن داشتند) بودند، فهرست کند. نام و نام‌خانوادگی هر یک از این قربانیان در فهرست آمده بود. علاوه بر این، این گزارش درک و دیدی کلی از ماهیت خشونت‌هایی که در دوره حکومت رژیم پینوشه رخ داده بود فراهم آورد و ابزار‌ها و روش‌های شکنجه قربانیان در این دوره را آشکار کرد.
منابع:
روزنامه کیهان، ۲۷ مرداد ۱۳۵۹
اجازه‌نامه دولت برای برقراری روابط سیاسی بین دولت ایران و دولت شیلی، سایت مجلس
از کاروان مرگ تا کمیسیون حقیقت در شیلی، بابک واحدی، تاریخ ایرانی
در این باره بیشتر بخوانید:
آخرین روز آلنده، پرونده سایت تاریخ ایرانی درباره کودتای شیلی
