تاریخ ایرانی: در روز ۳۰ شهریور ۱۳۵۷ اعضای «جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر» که در خانه آیت‌الله‌العظمی شریعتمداری در قم تحصن کرده بودند به تحصن خود خاتمه داده و راهی تهران شدند.
روزنامه اطلاعات فردای آن روز به نقل از رادیو لندن نوشت: «دولت ایران با جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر به موافقت مهمی رسیده است. این توافق باعث خواهد شد تا فعالیت این جمعیت عملا مجاز شود. خبرنگار بی‌بی‌سی از تهران گزارش می‌دهد که ده ماه است که از عمر جمعیت دفاع از حقوق بشر می‌گذرد. جمعیتی که اعضای آن را دانشگاهیان و نویسندگان و حقوقدانان و سیاستمداران سابق تشکیل می‌دهند. مخالفت این جمعیت با رژیم ایران بر موازین قانون اساسی است. در گذشته اعضای این جمعیت تحت فشار فراوان بوده‌اند و پس از برقراری حکومت نظامی چند تن از شخصیت‌های برجسته عضو این جمعیت من‌جمله مهندس مهدی بازرگان رییس این جمعیت دستگیر شدند. شنبه گذشته بقیه اعضای این جمعیت در خانه آیت‌الله شریعتمداری در قم بست نشستند. امروز آن‌ها اعلام کردند که بست خود را پایان داده‌اند. بست نشستن در ایران رسمی است سنتی برای نشان دادن اعتراض و فرار از توقیف.
حالا اعضای جمعیت می‌گویند که راه خود را برای آزادی زندانیان سیاسی و نظارت بر حقوق بشر ادامه خواهند داد. مهندس بازرگان رییس این جمعیت روز یکشنبه گذشته آزاد شد و بقیه اعضای بازداشت شده این جمعیت نیز به زودی آزاد خواهند شد. امروز آقای رحیم صفاری یکی از متحصنین در این مورد توضیح داد که برای بیرون آمدن از تحصن با هیچ مقام موافقت‌نامه‌ای امضا نشده است. بعد از آزاد شدن مهندس بازرگان رییس کمیته اجرایی جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر به متحصنین هم اطمینان داده شد که مانعی برای کار جمعیت نیست و جمعیت می‌تواند به کار خود ادامه دهد. به همین جهت متحصنین با تشکر از الطاف فراوان حضرت آیت‌الله‌العظمی شریعتمداری به تحصن خود پایان دادند و به تهران بازگشتند. وی اضافه کرد جمعیت کماکان به وظایف خویش در مورد دفاع از آزادی و حقوق بشر و حفظ حیثیت فرد ایرانی عمل خواهد کرد.»
موضوع تحصن اعضای جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر پس از آن اتفاق افتاد که دولت جعفر شریف امامی به دنبال بروز برخی ناآرامی‌ها در پایتخت پس از برگزاری نماز عید فطر، در تهران حکومت نظامی اعلام کرد. این اقدام اما باعث نشد مردم معترض به خیابان‌ها نیایند. اینچنین بود که در روز جمعه ۱۷ شهریور جمع کثیری از مردم برای اعتراض به سیاست‌های رژیم پهلوی در میدان ژاله گردهم آمدند اما این تظاهرات گسترده با دخالت نیروهای مسلح به خشونت کشیده شد و تعدادی از مردم توسط ماموران حکومتی به قتل رسیدند. کشتار مردم در ۱۷ شهریور که بعدها به «جمعه سیاه» مشهور شد، کشور را از حالت عادی خارج کرد. در پی این واقعه اعتراضات بالا گرفت و در مقابل حکومت نیز تعداد زیادی از فعالان سیاسی و اجتماعی را بازداشت کرد و گروه کثیری را نیز تحت تعقیب قرار داد.
از آن جمله مهندس مهدی بازرگان، دبیرکل نهضت آزادی ایران و رییس کمیته اجرایی جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر بود که در روز ۱۹ شهریورماه در پی یورش ماموران ساواک به منزلش دستگیر و روانه زندان شد. این در حالی بود که دولت شریف امامی همزمان در راستای سیاست‌های به ظاهر آشتی‌جویانه خود، گروهی حدودا ۵۰۰ نفره از زندانیان امنیتی سابق را از زندان‌ها آزاد کرده بود. با این حال بازداشت‌های تازه باعث شد برخی از نیروهای سیاسی از جمله بعضی اعضای جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر زندگی مخفی را آغاز و گروهی دیگر به قم سفر کرده و به خانه مرجع مشهور شیعیان آیت‌الله شریعتمداری پناه ببرند.
فضای کشور علاوه بر حکومت نظامی تحت تاثیر زلزله مهیب طبس قرار داشت و در روز ۲۵ شهریور ماه شریف امامی نخست‌وزیر با حضور در مجلس برای نمایندگان به ارائه گزارشی از وضعیت کشور پرداخت. وی در نطق نسبتاً طولانی خود در این روز که بیشتر به بیان سوابق خود در وطن‌پرستی و علاقه‌اش به حل مشکلات مردم اختصاص یافت، اعلام کرد که می‌خواهد مدت زمان حکومت نظامی را کاهش دهد. وی همچنین از برقراری امکان فعالیت تمامی گروه‌هایی که علاقمند به حفظ قانون اساسی کشور هستند خبر داد. بر اساس این تصمیم حکومت نظامی به ۵ ساعت و نیم در طول شبانه‌روز یعنی از ساعت ۱۱ شب تا ۳۰: ۴ بامداد محدود شد.
سه روز پس از سخنان شریف امامی بود که مهندس مهدی بازرگان بعد از ۹ روز از زندان آزاد شد. خبرگزاری فرانسه روز ۳۰ شهریور یک هفته پس از آغاز تحصن اعضای جمعیت در قم در گزارشی اعلام کرد: «اعضای جمعیت ایرانی دفاع از حقوق و آزادی‌های بشری که اعلام کرده بودند در معرض تهدید قرار گرفته‌اند و به همین دلیل از هفته گذشته در قم به خانه آقای آیت‌الله شریعتمداری پناهنده شده بودند به تبعید داوطلبانه خود پایان داده‌اند. این‌ها گفته‌اند که از طرف مقامات دولت به آنان اطمینان داده شده که می‌توانند بدون آنکه کسی مزاحم فعالیتشان شود این فعالیت‌ها را از سر بگیرند. از این گذشته آقایان کریم سنجابی و داریوش فروهر رهبران جبهه ملی نیز دیگر خود را مخفی نمی‌کنند.»
منبع:
آرشیو روزنامه اطلاعات، ۱۹ الی ۳۱ شهریور ۱۳۵۷
