تاریخ ایرانی: در روز جمعه ۱۲ آبان ۱۳۵۷، سه روز پس از آنکه دولت آمریکا اعلام کرد برنامه‌ای برای خارج کردن اتباع خود از ایران ندارد، عملیات انتقال ۴۵ هزار آمریکایی مقیم ایران از فرودگاه مهرآباد آغاز شد.
خبرگزاری فرانسه با استناد به اخبار رسیده از شرکت‌های آمریکایی که در ایران مشغول به کار بودند، اعلام کرد که این شرکت‌ها در نظر دارند کارکنان آمریکایی خود را در صورت وخیم‌تر شدن اوضاع فراخوانند. اید مک‌کاردی رییس شرکت ساختمانی پارسونز که تقریبا ۴۵۰۰ نفر آمریکایی برای آن در ایران مشغول به خدمت بودند طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که شرکت وی به دقت مراقب اوضاع ایران است تا در صورت لزوم اقدام به فراخواندن کارکنان کند. مک‌کاردی اظهار داشت که او با شش شرکت دیگر آمریکایی در تماس است تا برنامه‌ای برای ترک ایران تهیه کنند. تیم جنی، سخنگوی شرکت هلیکوپترسازی بل تکسترن هم اعلام کرد هلیکوپترسازی بل تکسترن دارای کادر ۳۵۰۰ نفری در ایران است. جنی گفت سیاست کلی ما اطاعت از دستورهای سفارت آمریکا در ایران است – چون ما تحت هدایت آنان کار می‌کنیم و از هر دستوری که صادر کنند اطاعت خواهیم کرد. فردای آن روز بود که خبرگزاری فرانسه از یک منبع آگاه کسب اطلاع کرد که به علت وخامت اوضاع خانواده‌های آمریکایی شامل گروهی از زنان و کودکان روز جمعه ۱۲ آبان ایران را ترک گفته‌اند.
همزمان با این تحولات خبرگزاری آسوشیتدپرس در خبری به نقل از سایروس ونس وزیر خارجه آمریکا، شاه ایران را تحت عنوان «متحدی بسیار صمیمی و گرانقدر» مورد ستایش قرار داد. ونس با انتشار بیانیه‌ای خواستار خاتمه ناآرامی‌های جاری در ایران شد. ونس در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: «ما امیدواریم همه متوجه شوند ادامه آشوب و ویرانی به نفع هیچکس نیست.» ونس که سعی می‌کرد یک بار دیگر علاقه شدید دولت آمریکا به شاه را نشان دهد گفت ایران ظرف ده سال گذشته سهم بزرگی در ثبات خاورمیانه داشته است. ونس گفت: «ما همکاری صمیمانه با شاهنشاه داشته‌ایم و ایران دوستی بسیار صمیمی و ارزشمند برای ماست.» ونس گفت که امیدوار است شاه علی‌رغم ادامه خشونت و اعتصاب‌ها به برنامه اصلاحات سیاسی و اقتصادی خود ادامه دهند. ونس افزود: «ما کاملا از تلاش‌های شاهنشاه به منظور اعاده نظم و ادامه برنامه اعطای آزادی‌های سیاسی جانبداری می‌کنیم.»
این سخنان در حالی مطرح می‌شد که با گسترش امواج انقلاب، اعتصابات فراگیر عملا حکومت پهلوی را با بحران روبرو کرده بود؛ بحرانی که با اعتصاب کارکنان صنعت نفت و به تبع آن قطع تولید و توقف بخش اعظم صادرات نفت به اوج خود رسیده بود. روزنامه واشنگتن پست همان روز‌ها با اشاره به اعتصاب کارکنان صنعت نفت نوشت: «ایران دومین صادرکننده نفت جهان است و تنها نفت عربستان سعودی از ایران بیشتر است. قبل از اعتصاب متوسط تولید نفت ایران روزانه بالغ بر ۵/۵ میلیون بشکه می‌شد. این مقدار نفت یک ششم کل تولید نفت در کشورهای غیرکمونیست جهان بوده است. خوشبختانه قطع صادرات نفت ایران اثر فوری بر سایر کشورهای جهان نخواهد گذارد، چون در حال حاضر میزان خرید نفت بسیار بالاست و خطوط انتقال نفت با حداکثر ظرفیت کار می‌کنند، اما در صورتی که تعطیل صادرات نفت ایران بیش از چند هفته به طول بیانجامد کمبود‌ها پدیدار خواهد شد. در حال حاضر کلیه کشورهای مصرف‌کننده نفت علاقه شدیدی به استقرار مجدد ثبات سیاسی در ایران دارند.»
همزمان روزنامه وال استریت ژورنال با اشاره به تحولات ایران احتمال داد وخیم‌تر شدن اوضاع ایران کار‌تر را با اولین بحران تمام عیار در زمینه سیاست خارجی روبرو کند. این روزنامه نوشت: «حوادث ایران بسیاری از مبانی منطقی را که اساس سیاست خارجی آمریکا پی‌ریزی شده است محل تردید قرار می‌دهد. گرچه شاهنشاه در سال‌های اخیر سیاست مدرنیزه کردن کشور خود را در پیش گرفته‌اند، ولی بدون شک سوء استفاده و فساد مالی در ایران وجود دارد، اما در حال حاضر اکثر آمریکاییان به وضوح متوجه شده‌اند در دوران سلطنت شاهنشاه آریامهر جامعه ایران در جهت آن نوع جوامعی که مورد علاقه ماست حرکت کرده است و آنچه که در حال حاضر آمریکا باید انجام دهد این است که به کلیه طرف‌های ذینفع در اوضاع ایران تفهیم کند شاهنشاه دوست ماست و ما از تصمیماتی که برای مقابله با بحران کشور خود می‌گیرند حمایت می‌کنیم.»
شاید همین فضا بود که باعث شد هنری کیسینجر، وزیر خارجه سابق و از تئوریسین‌های دستگاه دیپلماتیک آمریکا با اشاره به تحولات ایران درباره آینده به زعم او «تیره» خاورمیانه هشدار داده و از آن ابراز نگرانی کند. وی با بیان اینکه «تاکید دولت کار‌تر بر سیاست حقوق بشر به ایجاد ناآرامی‌های ایران کمک کرده و ممکن است چشم‌انداز صلح خاورمیانه را تیره کند»، گفت: «وجود یک ایران آرام و طرفدار غرب برای ثبات خاورمیانه ضروری است.» وی با بیان اینکه «شاهنشاه ایران بین آنهایی که فکر می‌کنند ایشان در جهت مدرنیزه کردن کشور بیش از حد سریع رفته‌اند و آنهایی که عقیده دارند ایشان به اندازه کافی سریع نبوده‌اند گرفتار آمده‌اند»، افزود: «شعارهای خشک و غیرعملی مربوط به حقوق بشر توسط آمریکا موجب تشدید این امر شده است.»
هرچند ۱۲ آبان ۵۷ با گسترش احساسات ضدآمریکایی و اوج گرفتن بحران در کشور روز خوبی برای آمریکایی‌ها نبود اما این روز همیشه هم روز تلخی برای آمریکایی‌ها نبوده است. درست ۳۵ سال قبل بود که در همین روز یعنی ۱۲ آبان ۱۳۲۲ یکی از مهم‌ترین پیمان‌های همکاری میان ایران و آمریکا منعقد شده بود. در این روز قراردادی میان دولت ایران به نخست‌وزیری سهیلی با دولت ایالات متحده آمریکا امضا شد که به موجب آن ۳۰ افسر نظامی آمریکایی برای آنچه که «اصلاح سیستم اداری ارتش ایران» خوانده می‌شد، توسط دولت ایران استخدام شدند. این قرارداد شامل ۳ فصل و ۲۵ ماده و دربرگیرنده امتیازات خاصی برای خانواده‌ها و وابستگان نظامیان آمریکایی بود. اما ۳۵ سال بعد هیچکس این پیمان‌نامه‌ها را به خاطر نداشت. مردم رفتن شاه را می‌خواستند و آمریکایی‌ها ترجیح می‌دادند این فضا را ترک کنند.
منبع:
آرشیو روزنامه اطلاعات، آبان ۱۳۵۷
