هنرمند راستین آزادیخواه است و علیه نابسامانی‌های جامعۀ خود مبارزه می‌کند و وقتی با عوامل بازدارنده مواجه می‌شود محکوم به خاموشی می‌شود و به هر جهت، دیگر نمی‌تواند واقع‌گرا باشد. هنرمند اینک به ابهام و سمبل پناه می‌برد و اقلیتی می‌شود که اکثریت حرفش را نمی‌فهمد و وقتی میان اقلیت و اکثریت فاصله افتاد درخت هنر می‌پژمرد. حکومت‌ها هر قدر هم که حسن‌نیت داشته باشند نمی‌توانند برای هنرمند تصمیم بگیرند.

هست، همیشه هست، شرایط ناعادلانه و نابرابرِ وحشتناکی که دهه‌ها قبل باعث شد «چه» سفرش را به‌سمت گلولۀ تقدیر و عکسِ در انتظارش در بولیوی آغاز کند. قدرتمندانِ زمین باید حواس‌شان را جمع کنند: پسِ این تی‌شرت‌هایی که سعی کرده‌ایم او را محصورشان کنیم، چشمانِ چه‌گوارا همچنان بی‌قرار مشتعل‌اند...هیچ‌چیز به‌قدرِ رویکردِ «چه» در تحقیرِ آسایش و رفاهِ دنیوی و امیالِ معمول و پیش‌پاافتادۀ انسانی نمی‌تواند همدلی برانگیزد.

فضای چریکی بر جلسات ده شب حاکم بود...آقای سایه شعر «بنشینیم و بیندیشیم» را خواند که مورد اعتراض واقع شد...شاعران نیمه‌مشهور صمیمانه‌تر و شجاع‌تر و خوش‌سخن‌تر حاضر شده بودند...سلطان‌پور خلاف انتظار ما، لباس مشکی شیکی پوشیده بود، به شوخی از او سوال کردم که نکند تازه داماد شده‌ای که گفت: بله، در این حیص و بیص انگشتر به دست هم شده‌ام...شاملو در آن شب‌ها سفر بود و داشت در جای دیگری خارج از ایران، فیلی هوا می‌کرد.

چه‌گوارا بی‌تردید به حرکت در جهت بهتر کردن شرایط فقرا باور داشت، اما فکر می‌کرد بهترین راه برای رسیدن به این هدف انقلاب خشونت‌آمیز است، و برخلاف نظریه‌پردازان سوسیالیست قدیمی‌تر، به نیروی افراد بیش از نیروی توده‌ها ایمان داشت...گوارا پزشکی بود که خودش را به یک سرباز تبدیل کرد اما در عین ‌حال یک روشنفکر پرمطالعه، یک نظریه‌پرداز سوسیالیست، دانش‌آموز استراتژی نظامی، و نویسنده‌ای پرکار بود...آخرین مقاله او که در سال ۱۹۶۷ چاپ شد، «دو، سه، چندین‌ و چند ویتنام بسازید»، نام داشت.